Lapin ki vlé mandé Bondyé tiboin lèspri


(conte de la Guadeloupe raconté par J.HM)

Pour accéder à la traduction : cliquez ici.

- Aaa, sé timoun-la : zò sanblé alantou moin kon kouliwou adan on fè-blan. Ka zò vlé an rakonté zòt ?
- Aaa ebin, tou bòneman, rakonté-nou listoua a Konpè Lapin.
- A bon : ebin bon ; kouté byen, fè byen atansyon.

On jou, Konpè Lapin, ki té ja malin malin a-y, trouvé i pa té asé malin. Alos i pran on gran léchèl, e i monté klik klik klik klik klik... : i alé trouvé Bondyé. I di : "Bondyé, ou mété-moin asu latè, an pu kouyon ku pèrsòne ; an té ké vlé ou ban-moin tiboin lèspri."

Bondyé di : "On ti boug kon ou, tèlman savan ; ou ka kouyoné tout moun..."

- Ebin, Bondyé, si ou té vlé ban moin tiboin lèspri kan mème !

Alò Konpè Bondyé di Konpè Lapin : "Bon : wutouné asi latè, e dan ui jou, ou ké rapòté-moin : dan a Zanba, pwal a kochon mawon, lèt a vach sovaj, kaka tig, tusa adan on ti koko èspanyol la ou ké fè rantré koulèv é sèt pitit a-y... Bon, alé, é wutouné apré ui jou, in ?"
- Oui, Bondyé.

Alò Konpè Lapin wudesand tousuit anba latè, é kan i rivé, i tonbé douvan on gran pyé-koko : on pyé-koko èspanyol, e ki té plin makak. I di : "Gay sé makak-la : oui, zò lèd... ! Ka zòt ka santi !"
Alor, makak pa té kontan ! Yo komansé pran koko an pyébwa-la, é yo voyé su Lapin : bip, bip, bip, bip, bip, bip, bip, bip...
Lapin ki té ka atand inki sa, ramasé on koko ; i pran-y, i koupé tèt-la, é i pati...

Rivé douvan kaz a Konpè Zanba, i vwè on ti pyé-gonbo douvan pòt-la, i kuéy on gonbo, i fè on ti dlo-gonbo, é simé douvan pòt a Konpè Zanba, é i pran mandoline-a-y, é i komansé joué :

"zoué-la té zoué
zoué-la té zoué
zoué-la té zoué
sé moin-mème ki konpè
ki samangyoubay nyan nyan nyan nyan
sa man gyoubay"(1)

Konpè Zanba ki té atab, ka manjé avè madam-a-y, tand muzik-la ; i di : "Aaa... ki bèl muzik è sa." I vansé tèt a-y é i vouè sé Konpè Lapin ki té ka joué muzik-la. I di : "Aaa konpè, oui, bèl plézi ou ka fè moin !" é i sòti, é i mété-y ka dansé. Kan i mété-y ka dansé, ti dlo a gonbo-la ki té glisant, - pas ou sav gonbo ka glisé an gòj a maléré - ébin, anlè latè a Zanba, sa fè parèy : Zanba inki glisé, épi i tonbé, é i kasé on dan a-y. Aaa Konpè Lapin di : "Aaa Zanba, ki malè ! Koman sa té rivé ou, non !!!" Alòr, Zanba di : "Ebin, monchè, sé arivé : an té kontan muzik-la, dan-la kasé ; manfou a sa !" Alòr Konpè Lapin di : "Mé ka ou ké fè épi dan-la ? Pa ni ayin pou fè avè sa. Ban-moin-y : sé timoun an-moin-la ké joué avè sa." Konpè Zanba di : "Ebin pran-y !" Alò Konpè Lapin pran ti-dan a Konpè Zanba, i mété-y an koko-dèspagne, é i pati.

Kan i rivé tiboin plu loin, i tonbé douvan on chan kochon mawon : ou sav, sé gwo kochon, nouè, vilin, yo lèd... yo té ka labouré tè-la : kron, kron, kron, kron... Chak mòt-tè-la té ka voltijé anlè, gwòsè a kaz-la. Konpè Lapin vini gadé-yo. I di-yo : "Mé, koman zòt pé fè travay kon sa san chanté on ti chanson ?" Alòr, chèf a sé kochon-mawon-la di : "Et... si nous n'connaissons rien !". Alòr Konpè Lapin di-yo : "Mé, mi on bèl ti chanson zòt pé chanté : "Dan a Zanba kasé ; dan a Zanba kasé ; dan a Zanba kasé...."" Alò Konpè Kochon-Mawon di : "Mé, kitan ?" - "Ebin toutaleu-la... Zanba té vlé fè gran misyé a-y, i dansé, i tonbé, dan-a-y kasé". Alò Konpè Kochon-Mawon di : "Ebin, ban-nou fè chanté sa !" E yo mété yo tout, tout sé kochon-la, ka chanté : "Dan a Zanba kasé ! dan a Zanba kasé ! dan a Zanba kasé !" Alòr, toutosito, Konpè Lapin wutouné devan kaz a Konpè Zanba, é i di : "Konpè ! on ti maleu sòti rivé-ou : tout on chan kochon-mawon ja ka kònèt sa, é yo ka chanté : "Dan a Zanba kasé ! dan a Zanba kasé !..."" Konpè Zanba bay on seul koudpoin anlè tab-la, i kasé dizuisan zasyèt, san konté léfélé, i lévé, i pran sab-a-y, é i di : "nou kalé vouè sa !".

I alé avè Lapin a chan a kochon-mawon, é i komansé fouté sé kochon-mawon-la chak kou-d-sab : wach, wach, wach, wach... Chak kou-d-sab-la, pwal ka voltijé toupatou ; alò Konpè Lapin lésé Zanba démèrdé-y avè sé kochon-mawon-la ; i ramasé on peu pwèl, é i mét-y an koko-dèspagne-a-y... é i pati.

I ka rivé tiboin plu loin, an gran bour-la : i ka vouè on vach sovaj. I di : "Aaaa, mapòv vach ! koman ou é la : mamèl-a-ou, gwosè a on zéléfan, hon... Pitit-a-ou pa ka tété ?" Alòr komè vach di : "Ebin pitit-an-moin tèlman fèb, i pa mème ni fòs vini tété !" Alò Konpè Lapin di-y : "Ebin, moin ké wòté lèt-la pou-ou, si ou vlé !" Komè vach di : "Ebin, oui !" Mé Konpè Lapin di : "Oui, mé, atansyon, fo-moin maré katpat a-ou byen, pas, peutèt défwa sa peu fè-ou mal ! Tété-a-ou tèlman gwo ! Fo moin maré-ou, otreman, ou peu fè on jès, ban-moin on kou-d-pyé, épi kasé moin andeu !" Alòr Vach di : "Ebin, maré, maré...." Alòr Konpè Lapin pran on peu lyane, é maré Vach, maré Vach, maré Vach... é i pran ti koko-dèspagne-a-y, i mété anba mamèl a vach-la, é i komansé : dzing, dzing, dzing, dzing, dzing, dzing... I pran on peu lèt. Alòr kan i fini, i di : "Bon, orevwa, in ?". Alòr vach-la di : "Mé, démaré-moin !" - Aaaa, moin présé, an pa ni tan, an pa ni tan..." E i pati pou alé chèché... kaka-tig, pis sé sa i té ka rèst-y pou pran.

Kaka-tig ! i di : "Aaa wè ! mé tig-la, in, an pa sav si an ké pé rivé a-bout-a-y !" Alòs i mété-y adan on koin, épi, i kaka i mème, i pran kaka-a-y, i mété-y... an koko-dèspagne-a-y. I di : "Ebin, apwézan, i ka rèsté-moin : koulèv é sèt pitit-a-y !" Alòr, i pati, i chèché, i chèché, i fini pa touvé koulèv !

Rivé douvan twou a koulèv, i di : "Fo moin fè-y sòti apwézan, koulèv-la, pas i pé ké sòti toubòneman kon sa !" I mété-y douvan pòt-la, i di : "Non, i pé ké antré - Oui, i ké antré ! - Non, i pé ké antré ! - An di-ou : oui i ké antré !" Alòr, koulèv lonji tèt-a-y, padewò a twou-la, é i di : "Ka ki douvan pòt-an-moin kon sa ?" Alò Konpè Lapin di-y : "Makak é Konpè Rina ki di ou pé ké jin pé rantré an ti koko-déspagne-la-sa avèk sèt pitit-a-ou !" Alòr, Konpè Koulèv di-y : "Atand tiboin !" E i wudésand. Pandan se-tan, timoun a Konpè Koulèv té ka manjé on soup, mé on soup tèlman pimanté, pèsòne pa té peu manjé-y, sòf dènyé piti-la ki té ka di, chak kou-la : "Manman di : sa ki....h.... fè....chuit.... h..., i ké voyé-yo...h... aka Konpè.... Tòtu...." Alòr, kan i ka fè sa, on ti van ka pasé an bouch-a-y, é i paka brulé-y, tandis ke toulezòt frè-la ki té la, ka soufè, ka soufè, é yo pa ka nòz fè "chuit, chuit", pis yo ké voyé yo aka Konpè Tòtu ki ké manjé-yo.... Alò Konpè Koulèv di-yo : "Mézanfan, apa tousa apwézan, vini ! Sòti dèwò, é nou ka rantré tout adan sa, in...." wwwap... I glisé tèt-a-y, i rantré, i rantré, i fè plas pou tou lésèt pitit, é lésèt pitit étan rantré, Lapin alé fèmé ti kalbas-a-y, avè tèt-la i té koupé la, é i wupati tousuit pou wumonté aka Bondyeu.

Mé, adan tousa, an tout déba-la-sa, pa mème dé jou ki pa pasé, é i ka rivé aka Bondyeu, i ka di : "Bondyeu, mi komisyon-a-ou !". Bondyeu di : "Koman ! ki komisyon ? - "Mé, ou té mandé-moin ki butin, ki butin, ki butin... mi yo !" Alòr, ofu-amezu, koulèv ka sòti, pwèl a kochon-mawon, lèt a vach sovaj, kaka-tig... é anfin, tou sa Bondyeu té mandé-y... Alò Bondyeu di : "Koman, moin ba-ou ui jou pou fè sa, é pòkò ni deu jou, ou ka fini ! é ou ka mandé-moin lèspri ankò ! Mé, dabò pou yòne : sa pa kaka-tig !" - Haaa, Lapin ka di : "Mé wi Bondyeu, sé kaka-tig mème ! Haaa, nou goumé, in, pou an téni-y !" I di : "Non, apa kaka-tig !" - "Haaay : si !". - "Moin ké voyé on moun chèché kaka-tig mème, é nou ké konparé, é si apa kaka-tig, ou ka konprand sa ké rivé-ou, in !" Alò, Konpè Lapin pran pèu, i komansé di : "Ebin, Bondyeu, èskizé-moin ! mé adan goumé-la an fè avè tig-la, ha, ou sav, sa té on goumé ki té rèd, in : nou kaka toulédeu, alòs an pran premyé kaka-la ki vini ! peutèt apa kaka-tig-la, sé tan-moin !" Alò Bondyeu di : "Ebin, pis sé sa, an ka pardòné-ou, mé, ou ja asé savan pis ou pòté tou sa an mandé-ou an moin de deu jou ! ou two savan déjà !" Alòs i pran Lapin, i ba-y on kalòt dèyè tèt : "phhhax !" Lapin tonbé su latè, é sé dépi i fè sa, pu kué on lapin, ou ka ba-y on kou-d-matrak dèyè tèt, é i ka mò fwèt !!!

Pour accéder à la traduction : cliquez ici.


(1) : Si le texte de cette chanson transcrite directement ici reste à peu près incompréhensible, on peut souligner toutefois que le terme "guiouba" est mentionné dans une note de Marbot (auteur des Fables bien connues comme l'une des principales danses des "bamboulas" : "Les principales danses sont le bèlè, le caleinda, le guiouba, le cosaque et la biguine." [C'est nous qui soulignons]

Retour